Sarı Nokta Hastalığı
Sarı Nokta Hastalığı Nedir ?
Sarı nokta hastalığı, diğer adı ile Yaşa Bağlı Makula* Dejenerasyonu (YBMD), Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre dünyada görme kaybıyla sonuçlanan görme bozuklukları arasında 3. sırada yer almaktadır. Gelişmiş ülkelerde de görme kaybının en önemli nedeni olarak bilinen sarı nokta hastalığı, 50 yaş ve üzeri yetişkinlerde görülen kronik, ilerleyici bir göz hastalığıdır. Dünyada ve Türkiye’de ortalama yaşam beklentisinin daha da uzayacağının öngörüldüğü bir ortamda bu hastalığın giderek daha ciddi bir klinik tablo oluşturacağını tahmin etmek zor değildir. Sarı nokta hastalığında erken tanı ve tedavi, görme kaybının engellenmesi ve görmenin iyileştirilmesi açısından çok önemlidir.
(*Makula, gözün arkasında, retinanın merkezinde yer alan, merkezi görmeden, dolayısıyla okuma, araba kullanma, yüzleri tanıma gibi görevlerinden sorumlu kısmıdır.)
Sarı Nokta Hastalığının Tipleri Nelerdir ?
1-) Kuru tip, hastalığın sık görülen formudur ve bu durum yavaş, ancak ilerleyen görme bozukluğuyla sonuçlanır. Hastalık, farkedilmeksizin ilerleyebilir ve hastaların yaklaşık %10’unda yaş tip YBMD gelişir.
2-)Yaş tip, hastalığın daha ciddi bir şeklidir ve hızlı ilerler. Bu hastalık ileri yaşlardaki görme kaybının başlıca sebebidir. Her yıl dünyada 200,000 hastaya yaş tip YBMD tanısı konmaktadır.Yaş tip YBMD, gözün arka tarafındaki kan damarlarının anormal gelişimiyle meydana gelir. Anormal kan damarları, kan ve sıvı sızıntısına neden olabilir ve bu durum merkezi görmede kayıp oluşmasına yol açar. Yaş tip YBMD, bir fotoğrafa bakarken ya da otobüsün numarasını okurken olduğu gibi, hem yakın hem de uzağı görebilme yetisini azaltır.
Yaş Tip Sarı Nokta Hastalığı
Yaş tip sarı nokta hastalığı, gözün arka tarafındaki kan damarlarının anormal gelişimiyle meydana gelir. Retina tabakası altında oluşan anormal damar yumağı, retina tabakasında ödem ve kanamaya neden olur. Bu durum merkezi görmede kayba yol açar. Yaş tip YBMD daha nadir görülmekle birlikte, ciddi görme kaybına daha sık neden olur. Yaş tip YBMD batı dünyasında 50 yaşın üzerindeki kişilerde ciddi görme kaybının başlıca nedenidir.
Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığı
YBMD’nin en sık görülen formudur. Kuru tip YBMD’de retinada kısmen incelme ve dejenerasyon gelişir. Bu durum yavaş ancak ilerleyici görme bozukluğuyla sonuçlanır. Kuru tip YBMD’nin neden olduğu etkileri düzeltebilecek bir tedavi mevcut olmamakla birlikte, çalışmalarda vitaminler, mineraller ve antioksidanların hastalığın gelişimini yavaşlatabildiği gösterilmiştir. Kuru tip YBMD, farkedilmeksizin ilerleyebilir. Bu nedenle göz doktorunuzu yılda en az bir kez ziyaret etmeniz çok önemlidir.
Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığının Yaş Tipe Dönüşme Riski
Böyle bir ihtimal önceden öngörülemese de gerçekleşebilir. Kuru tip’in zaman içinde ilerleyerek, yaş tipe dönüşmeden görme kaybına yol açması da olasıdır. Diğer taraftan sarı nokta hastalığının erken evresinde bile kuru tip aniden yaş tipe dönüşebilir. Bunun olup olmayacağı, olacaksa ne zaman gerçekleşeceği de önceden öngörülemez.
Sarı Nokta Hastalığının Sebebi
Yaşlanmaya bağlı olarak gelişebilen sarı nokta hastalığı, ileri yaştaki birçok insanın yaşayabileceği bir hastalıktır. Daha çok 50 yaş ve üzerindeki hastaları etkilemektedir. Yaş daha da ilerledikçe hastalığın sıklığının arttığı bilinmektedir. Kronik, ilerleyici ve geri dönüşümü olmayan bir hastalıktır. Retinanın yüzeyinde, arka kısımda yer alan makulanın işlevi bizlere keskin görme imkanı sağlamasıdır. Makula yüksek bir metabolizmaya sahiptir. Hastalık, makülada dejeneratif lezyonlar geliştirdiğinde ortaya çıkar. Makula bölgesine kan akışının azalmasıyla birlikte dolaşım yetmezliğinin de hastalığa yol açtığı düşünülmektedir.
Sarı Nokta Hastalığında Belirtiler
Aşağıdaki sıralanan sarı nokta hastalığının belirtilerinden birisine veya bir kaçına birden sahipseniz hemen bir göz doktoruna başvurmanız gerekir. Erken tanı, sarı nokta hastalığının tedavisindeki başarı için çok önemlidir. Yaş tip YBMD’nin ilk belirtisi çarpık görmedir. Düzgün çizgileri dalgalı gördüğünüzü fark ederseniz ya da kapı çerçeveleri düz değilmiş gibi görünürlerse mümkün olan en kısa sürede göz muayenesine gitmelisiniz.
-Renkleri daha soluk görme
-Görme alanının merkezinde oluşan karanlık bölgeler ya da boş alanlar, bir başka deyişle baktığımız yerin veya cismin ortasında bulanık bir alan veya karanlık bir leke görme
-Düzgün çizgileri ya da yüzleri kırık ya da dalgalı görme
-Okuma sırasında yazıları bulanık görme veya harfleri bozuk görme
-Keskin görme gerektiren, okuma ve benzeri aktivitelerde güçlük
-Yüzleri tanımada güçlük
-Daha fazla aydınlatma ihtiyacı, ışığa hassasiyet, azalmış gece görme ve zayıflamış renk hassasiyeti
Tek Taraflı ya da İki Taraflı Sarı Nokta Hastalığı
Sarı Nokta Hastalığında Teşhis Yöntemleri
Amsler Testi
Amsler testi satranç tahtasına benzer. Bu test, görme merkezini etkileyen değişik görme sorunlarını saptamaya yardım eder. Uzmanlar 40 yaş üzerinde bulunan kişilerin bu testi yapmasını önerir. Kendi kendinize yapabileceğiniz basit bir test olan Amsler grid testi, sarı nokta hastalığı şüphesi bulunan veya bu hastalığa sahip kişilerin mutlaka uygulaması gereken bir testtir. Kareli kağıt testini günlük veya haftalık olarak uygulayarak mümkün olan en kısa sürede görmenizdeki değişimi fark edebilirsiniz. Bu testte her gözün ayrı ayrı test edilmesi önemlidir. Testi yeterli ışık alan bir ortamda uygulamalısınız.
Kareli Kağıt Testini Nasıl Uygulayacaksınız?
-Normalde gözlük kullanıyorsanız gözlüğünüzü çıkarmayın veya kontak lens kullanıyorsanız mutlaka takın.
-İlk önce bir gözünüzü kapayın ve testi yaklaşık 30 cm uzaklıkta tutun (ekrana aynı mesafeden bakabilirsiniz)
-Açık olan gözünüzle, merkezdeki noktaya düz bakın ve odaklanın.
-Şemada yer alan büyük karenin dört köşesini de görüp görmediğinizi kontrol edin.
-Çok uzun süre bakmayın.
-Gözleriniz merkezdeki noktadayken diğer çizgilerin nasıl göründüğüne dikkat edin.
-Direkt olarak karenin merkezine bakarken tüm çizgileri düz ve bütün küçük kareleri eşit büyüklükte görüyor olmanız gerekmektedir.
-Eğer kare testindeki her köşeyi göremiyorsanız veya herhangi bir alanda çizgiler dalgalı ya da kırık görünüyorsa, şekil bozukluğu, bulanıklaşma, renksizleşme veya başka bir anormallik görüyorsanız, derhal göz doktorunuza başvurmalısınız
-Bu testte her iki gözün ayrı ayrı test edilmesi önemlidir, dolayısıyla her iki gözünüz için ayrı ayrı uygulamanız son derece kritiktir.
Sarı Nokta Hastalığının Tedavisi
Güncel tedavilerle, kronik, ilerleyici ve geri dönüşümsüz bir hastalık olan yaşa bağlı makula dejenerasyonuna (YBMD) bağlı görme kaybının engellenmesi ve hatta görmenin artırılması mümkündür. Tüm kronik hastalıklarda olduğu gibi YBMD’de de erken tanı ve tedavi son derece büyük önem taşır. YBMD hastalığının tedavisini retina hastalıkları konusunda uzman göz doktorları gerçekleştirmektedir. Tedavileri genel olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür:
-Göz içi ilaç uygulaması: Damarlanmanın oluşumunu durdurmak veya engellemek amacı ile kullanılan anti-VEGF antikorların göz içine enjekte edilmesi sürecini ifade eder. Sadece göz uzmanları tarafından uygulanması gereken bir tedavidir. Son yıllarda geliştirilen bu tedaviyle YBMD’ye bağlı görme kaybının engellenmesi, görmenin iyileştirilmesi ve ve iyileşmenin korunması mümkün olmuştur.
-Fotodinamik tedavi: Sarı nokta hastalığında bu tedavinin amacı yeni damarların tıkanmasını önlemek ve buna ek olarak retinadaki kan sızıntısının durdurulmasını sağlamaktır. (2000 yıllarında geliştirilen bir eski tedavi olduğundan bahsedilebilinir.)
-Destek tedavileri: Görme fonksiyonunun korunmasında beslenmenin önemli bir faktör olduğu dikkate alınırsa gıda takviyeleri olarak alınabilecek vitamin, mineral ve antioksidanlar mevcut tedavilere destek anlamında bir işlev üstlenirler.
Sarı Nokta Hastalığında Göz İçi Enjeksiyon Tedavileri
Göz içine uygulanan Anti-VEGF ilaçlar, yaş tip sarı nokta hastalığında kullanılmaktadır.
-Anti-VEGF ilaçlar anormal kan damarı gelişimini ve damarlardan sıvı sızıntısını engellemek için tasarlanmıştır.
-Yaş tip YBMD gelişiminde anormal kan damarlarının oluşumunda bazı proteinlerin büyük rol oynadıkları düşünülmektedir. Bu proteinlerin en önemlilerinden biri de vasküler endotel büyüme faktörüdür. İşte anti-VEGF ilaçlar etkinliklerini bu proteinlerin fonksiyonunu baskılayarak gösterirler.
Sarı Nokta Hastalığında Tedavinin Önemi
Yaş tip YBMD, kronik bir hastalıktır ve sürekli tedavi gerektirir. Bu nedenle doktorunuzun önerdiği tedavinize devam etmeniz çok önemlidir.